एरोबिक्स

विद्यार्थ्यांचा आवडता उपक्रम-एरोबिक्स !

लेझीम, सह-साहित्य कवायती आणि झांज यासारख्या तालबद्ध उपक्रमांची महाराष्ट्रा  मध्ये मोठी परंपरा आहे. या तालबद्ध उपक्रमांमध्ये आता 'एरोबिक्स' या उपक्रमाचा गेल्या काही वर्षापासून समावेश झाला आहे.  एरोबिक्स ही संकल्पना काही वर्षांपूर्वी केवळ जिम किंवा हेल्थ क्लब यांच्याशी संबंधित होती. परंतु सध्या एरोबिक्स हा तालबद्ध उपक्रम केवळ शहरी भागातील नव्हे तर खेड्या पाड्या वरील शाळेच्या मैदानावरही मोठ्या उत्साहात केला जातो. याचे सर्व श्रेय चंद्रशेखर आगाशे शारीरिक शिक्षण महाविद्यालयाच्या माजी प्राचार्या  डॉ. नयना निमकर यांचे. 

मॅडमच्या प्रयत्नांमुळेच केवळ  बी.पी. एड अभ्यासक्रमातच नव्हे तर शालेय अभ्यासक्रमामध्ये सुद्धा 'एरोबिक्स' या उपक्रमाचा समावेश करण्यात आला.  या उपक्रमाचे महत्त्व बीपीएड करणाऱ्या भावी शारीरिक शिक्षण शिक्षकांना समजले आणि जेव्हा हे विद्यार्थी शाळेमध्ये शिक्षक म्हणून रुजू झाले त्यावेळी त्यांनी हा आधुनिक तालबद्ध उपक्रम आपआपल्या शाळेमध्ये घ्यायला सुरुवात केली. अनेक वर्षानुवर्ष त्याच-त्याच सह-साहित्य कवायती नाखुषीने करणाऱ्या विद्यार्थ्यांमध्ये एरोबिक्स मुळे नवचैतन्य संचारले  आणि विद्यार्थ्यांच्या चेहऱ्यावर हास्य पसरले.कारण, अनेक वर्षानंतर शारीरिक शिक्षणात काहीतरी नवीन उपक्रम आला होता, तालबद्ध उपक्रमांसाठी एक पर्याय आला होता. त्यामुळे जेव्हा जेव्हा एरोबिक्स साठी म्यूजिक सुरू होते तेव्हा तेव्हा विद्यार्थ्यांमध्ये एक प्रकारचा जोष संचारतो आणि हिरमुसलेल्या चेहर्‍यांवर हास्य उमटते. अजूनही शाळेत एरोबिक्स सुरू झाल्यानंतर ज्याप्रमाणे खेडे गावात एखादी नवीन गाडी आल्यानंतर सर्व गाव बघण्यासाठी गोळा होते तसे आसपासचे लोक कुतुहलाने बघतात. जणूकाही शारीरिक शिक्षणाच्या तासात संगीत लाऊन  काय प्रकार चालू आहे ?  एरोबिक्स हा उपक्रम केवळ मुलीं मध्येच लोकप्रिय नसून विद्यार्थीही याकडे आकर्षिले गेले आहेत. अतिशय कमी जागेत आणि संगीताच्या तालावर हा उपक्रम केला जातो त्यामुळे सर्वच वयोगटाच्या व्यक्तींचा हा आवडता उपक्रम आहे . 

महत्व 

•  रुधिराभिसरण दमदारपणा वाढविण्यासाठी अत्यंत उपयुक्त आहे. 
• आपल्या हृदय आणि फुफ्फुसांची स्थिती सुधारली
• वजन कमी करण्यासाठी फायदेशीर 
• तणाव आणि चिंता कमी होण्यास मदत 
• स्नायू मजबूत होतात आणि टोन सुधारतो 

एरोबिक्स म्हणजे एक प्रकारचे शिस्तबद्ध असे नृत्य आहे. ज्यामध्ये मार्चिंग, साइड टू साइड, L-शेप,  डबल साइड टू साइड, ग्रेप वाइन यासारख्या मूलभूत प्रकार किंवा हालचाली आहेत. या हालचालींच्या एकत्रीकरणातून विविध प्रकारच्या रचना तयार करता येतात. एरोबिक्स करताना हे प्रकार उजव्या आणि डाव्या बाजूला एकसारखे केले जातात. गाण्याची निवड हा एरोबिक्स मधील अत्यंत महत्त्वाचा भाग आहे.त्यासाठी काही नियम नाही परंतु  गाणे हे जोषपूर्ण असावे.  सध्या अनेक शाळांमध्ये संपूर्ण शाळेचे एकत्रित एरोबिक्स आठवड्यातून एकदा घेतले जाते. तसेच 15 ऑगस्ट, 26 जानेवारी किंवा वार्षिक क्रीडा महोत्सव या कार्यक्रमांमध्ये विविध प्रात्यक्षिके सादर केली जातात.  त्यामध्ये सध्या एरोबिक्सचा मोठ्या प्रमाणात समावेश झालेला आढळतो. 

शिक्षकांसाठी काही शिफारशी 

• विद्यार्थ्यांना सुरूवातीला मूलभूत स्टेप्स शिकवाव्या 
• शारीरिक शिक्षण तासात आठवड्यातून किमान एकदा काही वेळ एरोबिक्स घ्यावे 
• नवनवीन आणि लोकप्रिय गाण्यांचा समावेश करावा 
• विद्यार्थी नेत्यांचा (Leaders) सहाय्याने घेता येईल 
• मूलभूत स्टेप्स च्या एकत्रीकरण करून नवीन रचना तयार करण्यासाठी विद्यार्थांना प्रोत्साहित करावे 

एरोबीक्स हा उपक्रम कमी जागेत मनोरंजनाच्या माध्यमातून आणि आजच्या तरुण-तरुणींना आकर्षित करेल अशा प्रकारचा उपक्रम आहे. त्यामुळे प्रत्येक शारीरिक शिक्षण शिक्षकाने आपल्या शाळेत हा उपक्रम सुरू करून तरुण तरुणींना आनंददायी उपक्रमाचा आनंद द्यावा. 

शरद आहेर 

मो. 9890025266 

अनोखी स्पर्धा अडथळ्यांची !

अनोखी स्पर्धा - अडथळ्यांची !

 

स्पर्धा म्हटली म्हणजे कबड्डी, फुटबॉल, बास्केटबॉल यासारख्या खेळांची आठवण होते. या खेळांच्या स्पर्धेमध्ये सहभागी होण्यासाठी विशेष कौशल्यांवर प्रभुत्व मिळवावं लागतं, त्या खेळातील कौशल्य, डावपेच यांचा सराव करावा लागतो.आणि त्यानंतर स्पर्धेत सहभागी होतात. निरीक्षणावरून असे लक्षात येते की, विशिष्ट खेळ खेळणारे अथवा विशिष्ट खेळातील कौशल्यांवर प्रभुत्व मिळविले निवडक विद्यार्थीच शाळेमध्ये असतात. कोणत्याही खेळांमध्ये प्रावीण्य मिळविण्यासाठी स्व क्षमता, वैयक्तिक आवड-निवड, कौटुंबिक पार्श्वभूमी, शालेय वातावरण, सोयीसुविधा, स्व प्रेरणा इ घटक कारणीभूत असतात. त्यामुळे शाळेत असणाऱ्या एकूण विद्यार्थ्यांपैकी बरेच विद्यार्थी वरील काही कारणांमुळे स्पर्धात्मक खेळांमध्ये सहभागी होत नाही. त्यामुळे काही विद्यार्थी स्पर्धात्मक अनुभवापासून वंचित राहतात. 

त्यामुळेच चंद्रशेखर आगाशे शारीरिक शिक्षण महाविद्यालयाने शालेय विद्यार्थ्यांमध्ये शारीरिक सुदृढता, शारीरिक सक्रियता आणि शारीरिक साक्षरता या घटकांची जागृती निर्माण करण्यासाठी, स्पर्धेत सहभागी होण्यासाठी विशेष कौशल्यांची आवश्यकता नसलेली, स्पर्धात्मक अनुभवापासून वंचित असलेल्या विद्यार्थ्यांसाठी आणि आजच्या तरुण तरुणींना आकर्षित करेल अश्या अडथळा शर्यत (Obstyrace) या स्पर्धेची सुरुवात २०१७ पासून केली. 

अडथळा स्पर्धेची काही वैशिष्टे पुढीलप्रमाणे 

• या स्पर्धेमध्ये विद्यार्थ्यांना सर्वसाधारणपणे ८ ते १२ इतके अडथळे पार करावे लागतात. 
• यामध्ये रनिंग,  वस्तू ओढणे, ढकलणे, वस्तूच्या वरुन उडी मारणे, तोल सांभाळत चालणे अशा विविध उपक्रमांचा अंतर्भाव असतो 
• ही स्पर्धा सांघिक स्वरूपात घेतली जाते. कोणत्याही खेळात एका संघात जास्तीत जास्त ११ खेळाडूंचा सहभाग असतो. परंतु अडथळा शर्यत या स्पर्धेत जास्तीत जास्त विद्यार्थ्यांना सहभागी होण्याची संधी मिळावी म्हणून 25 विद्यार्थ्यांचा संघ स्पर्धेत सहभागी होतो. 
• स्पर्धेचे आयोजन अतिशय काटेकोरपणे केलेले असते. सहभागी विद्यार्थ्यांना पिण्यासाठी स्वच्छ पाणी, केळी, बसण्याची व्यवस्था, स्पर्धेदरम्यान विविध मनोरंजनात्मक उपक्रम, झुंबा यांचा अंतर्भाव केला जातो जेणेकरून विद्यार्थ्यांना स्पर्धेत सहभागी होण्याचा आनंददायी अनुभव यावा.
• स्पर्धा अडथळ्यांची असल्यामुळे दुखापतीची शक्यता असते हे लक्षात घेऊन स्पर्धेच्या ठिकाणी पूर्णवेळ ॲम्बुलन्स व डॉक्टर उपलब्ध असतात. त्यामुळे विद्यार्थ्यांना तात्काळ उपचार मिळतात. 
• स्पर्धा म्हटल्या म्हणजे विजेत्या आणि उपविजेत्या संघांनाच केवळ पारितोषिके मिळतात. परंतु या स्पर्धेत सर्वोत्कृष्ट मुलांच्या १२ संघांना आणि मुलींच्या ८ संघांना पारितोषिके दिली जातात. सहभागी होणाऱ्या तेक विद्यार्थ्याला प्रमाणपत्र दिले जाते.
  
  
  
• सर्वसाधारणपणे राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय स्पर्धांचे आयोजन आणि नियोजन उत्कृष्ट दर्जाचे असते. परंतु आंतरशालेय स्पर्धेमध्ये सुद्धा त्याच दर्जाचे उत्तम आयोजन आणि नियोजन अनुभवण्याची संधी सहभागी विद्यार्थ्यांना महाविद्यालयातर्फे दिली जाते. 

महत्व: 

• शारीरिक सुदृढता, आव्हान Challenge) आणि मनोरंजन हे एकाच उपक्रमातून साध्य 
• ताकद, दमदारपणा, शक्ती, चपळता, वेग अशा विविध सुदृढता विकास एकाच उपक्रमातून 
• उपलब्ध जागेत करता येतो 
• अडथळा कायमचा (permanent) असल्यास विद्यार्थी मिळेल त्या वेळेत, मधल्या सुट्टीत करतात 

दर वर्षी या स्पर्धेमध्ये पुणे शहरातील ७० ते ८० शाळा सहभागी होतात. दर वर्षी स्पर्धेच्या स्वरूपामध्ये काहीतरी नाविन्यता आणण्याचा महाविद्यालयाचा प्रयत्न असतो. अडथळा स्पर्धा ही केवळ स्पर्धाच नसून शाळेमध्ये शारीरिक शिक्षणाच्या तासाला नियमितपणे घेण्याचा एक उत्तम उपक्रम सुद्धा आहे. नियमित व्यायामापेक्षा वेगळे आणि आव्हानात्मक उपक्रम असल्यामुळे विद्यार्थी याकडे आकर्षिले जातात आणि नकळत विद्यार्थ्यांची शारीरिक सुदृढता वाढण्यास मदत होते तसेच  शारीरिक सक्रियता  पातळी उंचावण्यास ही मदत होते. सध्या ही स्पर्धा केवळ पुणे शहरापुरती मर्यादित आहे.या उपक्रमासाठी विशिष्ठ मैदान लागते असे नाही तर, शाळेमध्ये जी काही जागा असेल त्या जागेमद्धे हा उपक्रम घेता येतो. शाळेच्या पायर्‍या, उंच भाग, खोल भाग अशा शाळेतील नैसर्गिक घटकांचा उपयोग अडथळ्यांसाठी करता येतो. परंतु प्रत्येक शारीरिक शिक्षण शिक्षकाने आपापल्या शाळेत अडथळा शर्यत स्पर्धेची किंवा उपक्रमाची अंमलबजावणी केल्यास इतर खेळाच्या स्पर्धेत सहभागी न होणाऱ्या विद्यार्थ्यांसाठी ती एक मेजवानीच  ठरेल.